Tứ vị Thành Hoàng đình An Phượng – Những vị thần bảo hộ linh thiêng của vùng Biên Giang
Tứ vị Thành Hoàng đình An Phượng – Những vị thần bảo hộ linh thiêng của vùng Biên Giang
Đình An Phượng, thuộc tổ dân phố Phượng Bãi, phường Biên Giang, quận Hà Đông, thành phố Hà Nội, là một trong những di tích quan trọng của địa phương. Đình thờ Tứ vị Thành Hoàng: Bạch Hạc, Càn Tuy, Ngọc Trì và Tá Bộ, những vị thần có nguồn gốc từ thời Hùng Vương thứ 18. Đây là các vị thần được vua Hùng sắc phong vì những công lao trong việc bảo vệ quốc gia, điều hòa thiên nhiên và bảo hộ đời sống nhân dân.
Nguồn gốc và sự tích về Tứ vị Thành Hoàng
Theo truyền thuyết được ghi lại, vào thời vua Hùng Duệ Vương, ở Châu Cửu Giang (huyện An Lão, phủ Kinh Môn) có một vị quan tên là Đào Công. Ông giữ chức Bộ trưởng Hoan Châu, sau đó làm Thượng thư Hình tào. Ông kết hôn với một người phụ nữ họ Nguyễn ở huyện Kim Bảng (nay thuộc tỉnh Hà Nam). Trong một lần đứng trên gác cao ngắm cảnh biển Đông Hải, họ nhìn thấy năm quả trứng trắng tinh như ngọc trôi tới. Sau khi bà vớt trứng về, trứng nở thành năm người con trai khôi ngô, tài giỏi.
Người con thứ ba, Bạch Hạc, nổi bật nhất về tài năng và được phong làm Nam Long Trưởng Lệnh, chỉ huy thủy quân với 50 thủy thần. Bốn người em của ông cũng được phong làm các Long tướng, cai quản những vùng đất khác nhau.
Khi giặc phương Bắc mang 30 vạn quân xâm lược nước ta, vua Hùng cử Tản Viên Sơn Thánh làm chỉ huy bộ binh và Bạch Hạc chỉ huy thủy quân. Họ phối hợp chặt chẽ, đánh tan cả thủy quân và bộ binh giặc. Sau chiến thắng, Bạch Hạc được sắc phong làm Thổ Lệnh Khâm Sai Thống Quốc Trung Thành Đại Vương, quản lý đất Phong Châu (ngã ba sông Bạch Hạc, Phú Thọ). Ông đã lập hành cung tại nhiều vùng đất như Tam Hiệp, Sơn Nam và các khu vực ven sông lớn khác.
Sau khi Tứ vị Thành Hoàng qua đời, họ được vua Hùng ban sắc phong là Thượng Đẳng Phúc Thần, cho phép nhân dân lập đình thờ cúng ở nhiều nơi, trong đó đình An Phượng là một trung tâm tín ngưỡng lớn.
Sắc phong của các vị Thành Hoàng
Các sắc phong của Tứ vị Thành Hoàng được lưu giữ và truyền lại như sau:
Sắc phong Đức Thánh Cả (Bạch Hạc):
"Phụ quốc hộ dân, tê nghiệp diên khánh, quảng vận trọng phúc, tuy lộc hưu hộ, hiển ứng triệu mưu, tá tích hùng lược, vi tích phong công, hoằng hưu phù tộ, an dân phổ thi..."
Nội dung sắc phong nhấn mạnh công lao của Bạch Hạc trong việc bảo vệ quốc gia, ổn định cuộc sống nhân dân và trấn thủ các vùng sông nước quan trọng.
Sắc phong Đức Thánh Hai (Càn Tuy):
"Diệu cảm phù vận, tê thê trợ uy, an dân cương chính, phụ quốc hùng túc, dũng trí, tĩnh mặc, thuận nhất trị đạo, hồng khánh độc bật..."
Ông được tôn vinh vì sự cương trực, năng lực lãnh đạo và bảo vệ an ninh trên các dòng sông.
Sắc phong Đức Thánh Ba (Ngọc Trì):
"Hiển linh phù huệ, hiển ứng hoằng hưu, chiêu đức dương vũ, phù vận an dân, phong công kinh thiên vĩ địa..."
Vị thần này giúp điều hòa thiên nhiên, mang lại sự trù phú cho đất đai và an lành cho cư dân.
Sắc phong Đức Thánh Tư (Tá Bộ):
"Thông minh chính trực, phổ hóa chiêu nhận, hậu đức chí nhân, dực thánh tế thế, bảo lưu huệ hòa minh đạt quả đoán..."
Tá Bộ được biết đến với vai trò bảo vệ vùng biên giới, giữ gìn trật tự và ngăn chặn ngoại xâm.
Hoạt động tín ngưỡng tại đình An Phượng
Đình An Phượng tổ chức lễ hội lớn hàng năm vào ngày 10 đến 11 tháng Giêng âm lịch để tưởng nhớ Tứ vị Thành Hoàng. Cứ 5 năm một lần, lễ hội đại đám được tổ chức với quy mô lớn, bao gồm các nghi thức:
Lễ Mộc dục (tắm rửa long ngai, bài vị thần linh) được thực hiện vào giờ tốt do ban khánh tiết lựa chọn.
Tế lễ: Nghi lễ chính gồm ba tuần tế (mở cửa đình, chính tiệc và tế kết thúc). Trong lễ tế có sự tham gia của ban tế, đội dâng hương và các nghi thức trang nghiêm khác.
Rước kiệu: Các kiệu bát cống, long đình, và kiệu hoa được rước qua các địa điểm trong phường Biên Giang. Trình tự đoàn rước gồm: cờ, chiêng, trống, múa lân, quân bát bửu, kiệu và quan viên tế.
Ngoài ra, lễ hội còn có các trò chơi dân gian như đẩy gậy, đập niêu, vật truyền thống và cờ tướng, mang lại không khí sôi động cho người dân địa phương.
Di tích đình An Phượng với Tứ vị Thành Hoàng là biểu tượng văn hóa, tâm linh đặc sắc của vùng Biên Giang. Những sắc phong, thần tích và lễ hội tại đây phản ánh rõ nét truyền thống tôn kính tổ tiên, bảo vệ cộng đồng và giữ gìn bản sắc dân tộc của người dân nơi đây.