Lễ hội truyền thống đình An Phượng – Di sản văn hóa kết nối quá khứ và hiện tại

Lễ hội truyền thống đình An Phượng – Di sản văn hóa kết nối quá khứ và hiện tại

Lễ hội truyền thống tại đình An Phượng, phường Biên Giang, quận Hà Đông, Hà Nội, là sự kiện văn hóa quan trọng được tổ chức vào ngày 10 đến 11 tháng Giêng âm lịch hàng năm nhằm tưởng nhớ công lao và ân đức của Tứ vị Thành Hoàng: Bạch Hạc, Càn Tuy, Ngọc Trì và Tá Bộ. Đặc biệt, cứ 5 năm một lần, lễ hội "Đại đám" được tổ chức với quy mô lớn hơn, thu hút đông đảo người dân và du khách tham dự.

Chuẩn bị cho lễ hội – Gắn kết cộng đồng

Công tác chuẩn bị cho lễ hội bắt đầu từ ngày 09 tháng Giêng, khi cửa đình được mở để tiến hành nghi lễ bao sái (dọn dẹp và tẩy uế). Kiệu thờ và các đồ lễ được vệ sinh sạch sẽ. Người dân trong tổ dân phố Phượng Bãi đều tham gia vào các công việc chuẩn bị dưới sự điều hành của Trưởng ban tổ chức lễ hội, là Tổ trưởng tổ dân phố. Trưởng ban phân công nhiệm vụ cho các cụ ông, cụ bà, các dòng họ và toàn thể nhân dân.

Khu vực bên trong di tích do ban tổ chức đảm nhận. Cụ thủ từ chịu trách nhiệm hương khói cho các ban thờ tại đình. Đây là dịp để toàn thể cộng đồng cùng chung tay, thể hiện sự đoàn kết và lòng thành kính với các vị thần linh.

Nghi lễ chính trong lễ hội

1. Lễ Mộc dục (Tắm rửa long ngai, bài vị)

Lễ Mộc dục thường được tổ chức vào giờ tốt do Ban khánh tiết lựa chọn. Nghi lễ này mang ý nghĩa tẩy uế, làm sạch và thanh tịnh các vật thờ trước khi bước vào lễ hội chính.

• Nước tắm rửa long ngai, bài vị phải là nước sạch, có thêm rượu trắng và gừng để tăng tính thanh khiết.

• Khăn dùng trong lễ là loại khăn vải trắng do Ban khánh tiết chuẩn bị riêng. Sau khi làm lễ, nước và khăn còn lại được sử dụng cho các công việc khác.

2. Lễ vật dâng cúng

Lễ vật dâng cúng tại ban chính bao gồm: xôi gà, thủ lợn, hoa quả, được bày biện thành mâm cúng trang trọng.

• Xôi được làm từ gạo nếp cái hoa vàng, loại gạo được sàng lọc kỹ lưỡng và đồ chín đều, sau đó được xếp lên mâm và đặt thủ lợn lên trên.

Đây là phần lễ vật quan trọng, thể hiện lòng thành kính của dân làng đối với Tứ vị Thành Hoàng.

3. Nội dung văn tế và ban tế

Lòng văn tế được sao chép từ đình An Lão Thị (huyện Mê Linh) và được đặt trang trọng trong hậu cung. Trong ngày chính lễ, văn tế được đọc tại ban tế bởi người chuyên chúc. Sau khi đọc xong, văn tế sẽ được hóa để kết thúc phần nghi lễ.

• Ban tế gồm 12 quan viên: 01 Chủ tế, 03 Bồi tế, 02 Đông xướng – Tây xướng và 06 Đăng lạp.

• Trang phục: Chủ tế mặc áo đỏ, đội mũ đỏ, đi hia đỏ, tượng trưng cho sự trang nghiêm. Các thành viên khác mặc áo xanh, đội mũ xanh và đi hia xanh.

4. Các tuần tế

Trong suốt thời gian lễ hội, có ba tuần tế được thực hiện:

• Tế mở cửa đình

• Tế chính tiệc

• Tế giã

Các nghi lễ tế diễn ra vào buổi chiều từ 13h30 và kéo dài khoảng 2 giờ mỗi lần. Trong lễ tế, có các tiết mục chiêng, trống, bát âm và múa sinh tiền nhằm tạo không khí trang nghiêm, sống động.

Nếu xảy ra sai sót trong buổi tế, các thành viên sẽ được nhắc nhở để rút kinh nghiệm cho các buổi tế tiếp theo.

Nghi thức rước kiệu – Điểm nhấn trong lễ hội

Lễ rước kiệu là phần trọng tâm trong lễ hội và được tổ chức quy mô lớn vào các năm chẵn (5 năm một lần). Vào ngày 09 tháng Giêng, kiệu thờ được đưa ra sân đình và bao sái sạch sẽ. Trên kiệu đặt long ngai, áo bào, hương hoa và tấm lụa đỏ.

• Lộ trình rước: Bắt đầu từ đình An Phượng, đoàn rước đi qua các điểm quan trọng trong phường như đình Yên Phúc, miếu Ông Già và đình Yên Thành.

• Thứ tự đoàn rước:

  1. Cờ, quạt

  2. Chiêng, trống, múa lân, múa rồng

  3. Quân bát bửu

  4. Quân khênh kiệu

  5. Quan viên tế, đội dâng hương

  6. Lực lượng bảo vệ

Các gia đình có tang trong năm không được tham gia đoàn rước. Khi đoàn rước đến các điểm dừng chân, kiệu sẽ được hạ nghỉ trong sân và tiếp tục nghi lễ dâng hương. Sau khi hoàn tất, đoàn rước quay về đình và thực hiện tế lễ lần cuối.

• Số lượng người khênh kiệu:

  • Kiệu Bát cống: 24 người

  • Kiệu Long đình: 12 người

  • Kiệu Hoa: 12 người

Tiêu chuẩn tuyển chọn người khênh kiệu khá nghiêm ngặt. Họ phải là nam hoặc nữ trong độ tuổi từ 17 – 45, có sức khỏe tốt, sinh hoạt điều độ, không sử dụng đồ ăn hôi, tanh trước khi rước kiệu.

Các trò chơi dân gian và lễ hội khác trong năm

Lễ hội đình An Phượng còn tổ chức nhiều trò chơi dân gian đặc sắc như:

• Bịt mắt bắt dê

• Leo cột mỡ

• Đập niêu

• Đẩy gậy

• Cờ tướng

• Vật truyền thống

Các trò chơi được tổ chức xung quanh khu vực đình, thu hút sự tham gia của đông đảo người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Ngoài lễ hội chính, đình An Phượng còn có các ngày lễ khác trong năm:

• Ngày hóa Đức Thánh Cả: 20/5 âm lịch

• Ngày hóa Đức Thánh Hai: 05/7 âm lịch

• Ngày hóa Đức Thánh Tư: 10/10 âm lịch

Vào các ngày rằm, mồng một, lễ Tết Nguyên đán, các nghi thức dâng lễ, phát lộc cũng được thực hiện chu đáo. Lễ mừng thọ, lên lão cho các cụ cao niên được tổ chức trang trọng tại nhà văn hóa.

Lễ hội đình An Phượng là di sản văn hóa giàu bản sắc, kết tinh lòng kính trọng tổ tiên và tinh thần đoàn kết của cộng đồng dân cư Biên Giang. Với những nghi thức trang trọng và các hoạt động văn hóa phong phú, lễ hội không chỉ là dịp để tôn vinh Tứ vị Thành Hoàng mà còn là cầu nối giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống cho các thế hệ mai sau.